ไขข้อข้องใจ ถ่ายรูปแบบไหน ไม่ผิดกฎหมาย PDPA

ผ่านมาหลายเดือนแล้ว สำหรับการบังคับใช้กฎหมาย PDPA อย่างเป็นทางการ แต่หลายคนก็อาจจะยังมีข้อสงสัย หรือความเข้าใจเกี่ยวกับตัวกฎหมายฉบับนี้คลาดเคลื่อนไปบ้าง วันนี้ แรบบิท แคร์ จะมาพาคุณไปรู้จักกันให้มากยิ่งขึ้นว่า PDPA คืออะไร? ผู้บริโภคแบบเราได้ประโยชน์จริงหรือ? ถ้าถ่ายรูปติดภาพคนอื่น ถ่ายแบบไหนถึงไม่ผิดกฎหมาย ถูกฟ้องกัน? ไปดูกันเลยดีกว่า 

ทวนความรู้กันอีกสักหน กฎหมาย PDPA คืออะไร ? 

กฎหมาย PDPA ( Personal Data Protection ActB.E. 2019) หรือ พ.ร.บ.คุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล คือ กฎหมายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลและรักษาสิทธิ์ข้อมูลส่วนบุคคล ข้อมูลละเอียดอ่อนต่าง ๆ โดยข้อมูลที่ถูกจัดว่าเป็นข้อมูลละเอียดอ่อน หรือเป็นข้อมูลส่วนบุคคลนั่น เช่น

• ชื่อ-นามสกุล
• วัน/เดือน/ปีเกิด
• การศึกษา
• เลขบัตรประจำตัวประชาชน หรือหมายเลขพาสปอร์ต
• ฐานะทางการเงิน เช่น เงินเดือน, บัญชีธนาคาร
• ข้อมูลด้านสุขภาพต่าง ๆ
• เบอร์โทรศัพท์ส่วนตัว
• ประวัติการเข้าเว็บไซต์ และการใช้คุ้กกี้ของเว็บไซต์ต่าง ๆ
• ข้อมูลต่าง ๆ ที่สามารถระบุตัวตนของคุณได้ เช่น ภาพถ่าย, ภาพวีดิโอ, ภาพแคปหน้าจอแอคเค้าท์ต่าง ๆ ที่สามารถระบุได้ว่าเป็นตัวคุณ 
• ข้อมูลส่วนบุคคลอื่น ๆ เช่น พฤติกรรมทางเพศ, รสนิยมทางเพศ, ศาสนา, ประวัติอาชญากรรม, เลขทะเบียนรถ

และในกรณีที่ข้อมูลดั่งกล่าวมีการนำไปเผยแพร่โดยที่ไม่ได้ให้ความยินยอม เจ้าของข้อมูลสามารถฟ้องร้องผู้เผยแพร่ข้อมูลได้! 

ซึ่ง พ.ร.บ. ข้อมูลส่วนบุคคล ได้ประกาศใช้ไปเมื่อวันที่ 1 มิถุนายน 2565 ที่ผ่านมา ถือว่าเป็นการสร้างตระหนักถึงสิทธิ์ และมาตรฐานใหม่ในการเก็บข้อมูล การใช้ข้อมูล การเปิดเผยข้อมูลส่วนบุคคล และนำไปใช้ให้ถูกวัตถุประสงค์ตามคำยินยอมที่เจ้าของข้อมูลส่วนบุคคลอนุญาต โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับองค์กรธุรกิจต่าง ๆ

หากมีการเผยแพร่โดยไม่ได้รับอนุญาตหรือไม่ได้ยินยอม ผู้เผยแพร่อาจมีโทษทั้งทางแพ่ง โทษทางอาญา และโทษทางปกครอง เป็นการเพิ่มความตระหนักถึงสิทธิส่วนบุคคลที่ชัดเจนมากขึ้น

แม้จะฟังดูน่ากลัว แต่โดยพื้นฐานแล้ว กฎหมายดังกล่าวจะช่วยให้การใช้งานบนโลกอินเตอร์เน็ตของคุณปลอดภัย เพิ่มสิทธิ์ทางเลือกในการยินยอมได้ เพราะทุกเว็บไซต์ หรือแพลตฟอร์มออนไลน์ต่าง ๆ จะต้องชี้แจงเสมอว่าข้อมูลต่าง ๆ ของคุณจะถูกนำไปใช้อะไร? มีการนำข้อมูลอะไรไปเผยแพร่?

เช่น เว็บไซต์ A ต้องการนำข้อมูลของคุณไปทำการตลาด หรือนำไปวิเคราะห์ฐานข้อมูลอื่น ๆ หากเป็นก่อนหน้าที่กฎหมาย PDPA ยังไม่ถูกนำมาใช้งาน เว็บไซต์ A อาจจะไม่ได้ชี้แจ้งไว้ 

แต่เมื่อมีกฎหมาย PDPA เข้ามา ทำให้ เว็บไซต์ A ต้องชี้แจ้งเรื่องการนำข้อมูลส่วนตัวไปใช้งาน และคุณมีสิทธิ์ยินยอมหรือไม่ก็ได้ ซึ่งถ้าเว็บไซต์ A นำไปใช้งานโดยที่ไม่แจ้ง หรือนำไม่ใช้งานโดยที่คุณยังไม่ได้ยินยอมจะถือว่าผิดกฎหมาย

แต่ก็มีกรณียกเว้นของกฎหมาย PDPA ที่ไม่จำเป็นต้องขอความยินยอมเช่นกัน

โดยจะมีข้อยกเว้นหลัก ๆ 6 กรณี ที่สามารถนำข้อมูลส่วนบุคคลไปใช้หรือเผยแพร่ได้ โดยไม่จำเป็นต้องขอความยินยอมจากเจ้าของข้อมูลทุกครั้ง ดังนี้

• เป็นการทำตามสัญญากับเจ้าของข้อมูล เช่น สัญญาซื้อขายบน E-commerce ที่ส่งข้อมูลที่อยู่ของผู้ซื้อให้กับร้านค้าเพื่อจัดส่งสินค้า เป็นต้น
  
• กฎหมายให้อำนาจในการใช้ข้อมูล เช่น ธนาคารขอสำเนาบัตรประชาชนเพื่อพิสูจน์ตัวตนผู้ใช้บริการ ตามกฎหมายว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการฟอกเงิน เป็นต้น
  
• ใช้ข้อมูลเพื่อรักษาชีวิต ร่างกาย หรือสุขภาพ เช่น แพทย์ขอใช้ประวัติการรักษาของเจ้าของข้อมูลจากโรงพยาบาล เพื่อทำการรักษาเจ้าของข้อมูลซึ่งเป็นผู้ป่วย เป็นต้น
  
• การค้นคว้าวิจัยทางสถิติ เช่น วิจัย, เอกสารประวัติศาสตร์, จดหมายเหตุ เพื่อประโยชน์สาธารณะชน หรือใช้ในการปฏิบัติหน้าที่ของรัฐ เช่น ตำรวจขอข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับคดีตามกฎหมายอาญา เป็นต้น
  
• เพื่อปกป้องผลประโยชน์หรือสิทธิโดยชอบด้วยกฎหมาย เช่น การบันทึกภาพกล้องวงจรปิดในสถานที่สาธารณะ, หรือ ติดกล้องวงจรปิดในลิฟต์ส่วนรวมของคอนโด ทำให้ถ่ายเเห็นภาพลูกบ้าน เป็นต้น

ทั้งนี้ หลักการข้างต้นอาจเปลี่ยนแปลงได้ พิจารณาตามข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้น นอกจากนี้ ข้อมูลคนตาย ข้อมูลนิติบุคคล จะถือเป็นข้อยกเว้น และไม่ถือเป็นข้อมูลส่วนบุคคล และเข้าข่ายตามกฎหมาย PDPA 

ถ่ายภาพติดคนอื่นเกี่ยวอะไรกับกฎหมาย PDPA กัน? 

อย่างที่ได้ทำความเข้าใจกันไปข้างต้นแล้วว่ากฎหมาย PDPA คืออะไร? สรุปคือกฎหมายที่สร้างมาเพื่อให้ผู้คนได้ระหนักถึงสิทธิ์ และข้อมูลส่วนบุคคล ซึ่งนอกเหนือจากการเผยแพร่ข้อมูลส่วนตัวแล้ว เรื่องภาพถ่าย ภาพวีดิโอ ที่มีใบหน้าผู้อื่นเอง ก็ถูกนับว่าเป็นข้อมูลละเอียดอ่อน ข้อมูลที่ระบุบ่งชี้ตัวตนได้ นี่เองที่ทำให้ PDPA ได้มีกฎที่ครอบคลุมคุ้มครองเรื่องห้ามถ่ายภาพผู้อื่นออกมาด้วย

เบื้องต้นแล้ว การถ่ายภาพบุคคลอื่น ๆ ทางกฎหมาย PDPA สามารถแบ่งเป็นหัวข้อหลัก ๆ ดังนี้

• การถ่ายภาพเพื่อผลประโยชน์ของตัวเอง

การถ่ายภาพเพื่อผลประโยชน์ของตัวเอง เช่น อัปโหลดรูปภาพลงบนโซเชียลมีเดียที่ผู้ถ่ายภาพไม่ได้มีจุดประสงค์แสดงหาผลกำไร ไม่มีการนำไปใช้เชิงพาณิชย์ แบบนี้จะได้รับการยกเว้น แต่หากเป็นภาพที่สร้างความเดือดร้อนหรือมีเจตนาสร้างความเดือนร้อนอาจฟ้องละเมิดได้

เช่น คุณแคร์ตื่นเช้าไปถ่ายภาพวิวพระอาทิตย์ขึ้นที่สวนสาธารณะ ระหว่างที่ถ่ายรูป อาจมีภาพพระที่ออกมาบิณฑบาตร หรือ ผู้คนที่มาออกกำลังกาย หลังจากถ่ายเสร็จ คุณแคร์ได้นำภาพที่ถ่ายได้มาอัปโหลดลงเฟซบุ๊ก แบบนี้ไม่ถือว่าเป็นการละเมิดสิทธิ์

แต่เพื่อความเป็นส่วนตัวของผู้อื่น หรือตามมารยาทตามหลักสากล คุณแคร์อาจจะแต่งภาพ โดยการเบลอหน้า หรือนำสติ๊กเกอร์ อีโมจิคอน อื่น ๆ มาแปะภาพก่อนโพสต์รูปลงก็ได้

หรือ คุณแคร์ได้ทำการติดกล้องหน้ารถ เพื่อเป็นส่วนลดในการทำประกันรถยนต์ โดยบางครั้งอาจถ่ายติดอุบัติเหตุของผู้อื่น หรือถ่ายภาพติดคู่กรณี ก็ไม่ถือว่าเป็นการละเมิดสิทธิแต่อย่างใด โดยระวังไม่โพสต์ลงช่องทางออนไลน์โดยไม่ขออนุญาต เนื่องจากผู้ที่อยู่ในภาพอาจจะเสียหาย อับอายได้

• การถ่ายภาพเพื่อการสร้างรายได้

คือ การถ่ายภาพเพื่อสร้างรายได้ สร้างผลกำไร ให้กับตนเอง หรือองค์กร เช่น การจ้างถ่ายรูปงานรับปริญญา งานแต่ง, การทำคอนเทนส์เป็นยูทูปเบอร์ หรือทำคอนเท้นท์ในแพลตฟอร์มต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นถ่ายในนามของบุคคล หรือในนามองค์กร จะต้องได้รับความยินยอมจากเจ้าของข้อมูลส่วนบุคคลก่อนนำไปใช้ ไม่เช่นนั้นจะเข้าข่ายกฎหมาย PDPA

เช่น คุณซีเป็นยูทูปเบอร์ที่กำลังอัดคลิปท่องเที่ยวลงช่องของตัวเอง และภายในช่องจะมีการโฆษณา มีสปอนเซอร์ หากในคลิปฯ มีภาพผู้อื่นติดมาอย่างชัดเจน มีการพูดคุยกับบุคคลดั่งกล่าว และนำมาลงคลิปโดยไม่ได้ทำการขออนุญาต ไม่มีการเบลอหน้าเพื่อป้องกันการระบุตัวตน คุณซีอาจถูกฟ้องได้

แต่ถ้ามีภาพบุคคลอื่น ๆ ปรากฏตัวไม่กี่วินาที ภาพบุคคลไม่ได้เด่นชัดเจนเป็นสาระสำคัญหลัก และไม่ได้มีผลกระทบต่อบุคคลในภาพ แม้จะนำไปใช้เชิงพาณิชย์ ก็จะไม่เข้าข่ายการละเมิด PDPA 

เช่น คุณซีกำลังถ่ายคลิปเชิงพาณิชย์ และมีคนเดินผ่านกล้องเพียง 1-2 วินาที ก็ไม่ถือว่าผิด แต่ตามหลักมารยาท คุณซีอาจเลือกเบลอหน้าเพื่อป้องกันปัญหาที่อาจจะเกิดขึ้น และเพิ่มความสบายใจให้กับผู้อื่นได้

• การถ่ายภาพเพื่องานสื่อมวลชนหรืองานนิทรรศการ

คือ การถ่ายภาพเพื่องานสื่อมวลชนหรืองานนิทรรษการ เช่น ภาพสำหรับข่าว ภาพงานศิลปะ กิจการสื่อสารมวลชน งานศิลปกรรม หรืองานวรรณกรรม จะถูกนับเป็นข้อยกเว้น แต่จะมีเงื่อนไขว่า ผู้ถ่ายจะต้องเป็นบุคคลที่ได้รับมอบหมายให้ทำการถ่ายภาพซึ่งต้องทำตามจริยธรรรมการประกอบวิชาชีพสื่อมวลชน หรือเพื่อประโยชน์สาธารณะ

เช่น คุณต่ายเป็นนักข่าวที่ไปถ่ายรูปภาพแถลงการเปิดตัวคอนโดฯแห่งใหม่ โดยในภาพมีการถ่ายติดทั้งพรีเซนเตอร์ บุคคลอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องในโครงการ รวมไปถึงแขกผู้มาร่วมงานเปิดตัว 

หรือ สำนักงานข่าว A นำภาพมาเผยแพร่ทำข่าว โดยภาพ หรือคลิปดั่งกล่าวมีผู้อื่นอยู่ด้วย และการนำภาพเเหล่านั้นมาต้องเป็นไปตามหลักจริยธรรมของการเป็นสื่อทุกครั้ง

• การถ่ายภาพโดยเจ้าหน้าที่รัฐ

หากเป็นการถ่ายภาพเพื่อพยายามหาหลักฐานในการสืบสวน ก็นับเป็นข้อยกเว้นกฎหมาย PDPA เช่นกัน แต่มีเงื่อนไขว่า ให้ทำตามข้อกำหนดและขอบเขตของกฎหมายที่กำหนดเท่านั้น 

เช่น นายตำรวจใส่ใจทำการถ่ายภาพคนร้ายปล้นร้านทองที่กำลังขับรถหลบหนี โดยอาจถ่ายเห็นทั้งภาพคนร้าย ป้ายทะเบียนรถ แบบนี้สามารถ่ายได้ 

แต่ถ้านายตำรวจใส่ใจ อ้างสิทธิ์การเป็นเจ้าหน้าที่รัฐในการถ่ายรูปคุณห่วงใยระหว่างที่ออกมาเดินเล่นแถวบ้าน โดยไม่มีเหตุในการสืบสวนใด ๆ แบบนี้จะเข้าข่ายการละเมิดสิทธิส่วนบุคคล และกฎหมาย PDPA ได้

เห็นได้ว่า ภาพบุคคลอื่น ทั้งภาพนิ่ง หรือภาพเคลื่อนไหว ก็ถูกนับเป็นข้อมูลส่วนบุคคลที่กฎหมาย PDPA ให้ความคุ้มครอง นอกจากนี้ยังช่วยเพิ่มความตระหนักรู้ถึงสิทธิของผู้อื่นที่เราควรเคารพ และเพิ่มความเป็นมืออาชีพมากขึ้นในแง่การใช้งานเพื่อการค้า

นอกจากนี้ การเบลอหน้า ไม่ใช่กฎหมาย ข้อบังคับ ที่มีระบุไว้ในกฎหมาย PDPA แต่เป็นมารยาท และเพิ่มความสบายใจให้กับผู้ถูกถ่ายมากกว่า และช่วยป้องกันปัญหาต่าง ๆ ได้ในอนาคตอีกด้วย เช่น ระวังการนำไปใช้เพื่อการค้าภายหลัง และระวังไม่ให้ภาพถูกนำไปใช้สร้างความเดือดร้อนให้ผู้อื่น

แล้วแบบไหนบ้าง ที่ถ่ายภาพแล้วจะไม่ผิดกฎหมาย PDPA

หลัก ๆ แล้ว การถ่ายภาพติดผู้อื่นนั่น หากมีการฟ้องร้องเกิดขึ้นจริง จะมีการพิจารณาจากเจตนาของผู้เผยแพร่เป็นหลักก่อนว่าเจตนามากน้อยแค่ไหน มีเรื่องผลกำไรเข้ามาเกี่ยวข้องหรือไม่เป็นหลัก ซึ่งเป็นสิ่งที่ศาลหรือเหล่าทนาย นักกฎหมายต่าง ๆ จะต้องพิจารณาไปตามรายบุคคล

แต่พื้นฐานแล้ว ถ้าต้องถ่ายภาพ ถ่ายวีดิโอ ถ่ายยังไงไม่ให้ผิดกฎหมาย PDPA สามารถได้ได้ ดั่งนี้

• การถ่ายรูปหรือถ่ายคลิปติดภาพคนอื่นโดยไม่ได้เจตนา แม้เจ้าตัวยังไม่ได้ให้ความยินยอม หากการถ่ายรูปถ่ายรูปหรือคลิป มีการเผยแพร่ แต่ไม่ได้เอาไปใช้แสวงหากำไรทางการค้า และไม่ได้สร้างความเสียหายกับผู้ถูกถ่าย สามารถทำได้

• ติดกล้องวงจร ติดกล้องหน้ารถ แล้วถ่ายติดบุคคลอื่น สามารถทำได้ทันที โดยไม่จำเป็นต้องมีป้ายแจ้งเตือน เพราะเป็นการทำไปเพื่อป้องกันอาชญากรรม และรักษาความปลอดภัยกับตัวเจ้าของบ้าน รวมถึงเจ้าของรถด้วย

• มีการจัดงานหรือกิจกรรมที่มีคนจำนวนมาก และทางผู้จัดงานต้องมีเอกสาร หรือข้อความเกี่ยวกับนโยบายข้อมูลส่วนบุคคล (privacy policy หรือ privacy notice) แจ้งผู้ร่วมงานว่าในงานมีการถ่ายรูป หรือบันทึกภาพ

• ถ่ายภาพเพื่อปกป้องสิทธิของตนเอง เช่น ถ่ายเพื่อร้องทุกข์, ถ่ายเพื่อเป็นหลักฐานต่าง ๆ

หลัก ๆ สำหรับบุคคลทั่วไปแล้ว จะเห็นได้ว่าหากถ่ายภาพติดผู้อื่น ถ้าไม่ได้มีเจตนาที่ไม่ดี ไม่ได้มีเจตนาสร้างรายได้ ก็ถือว่าไม่เข้าข่ายการละเมิด เพราะกฎหมายไม่ได้ระบุไว้ว่า ห้ามถ่ายรูปติดคน,ห้ามถ่ายวีดีโอติดคน แต่ต้องระมัดระวังในการส่งต่อ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง หากผู้อยู่ในภาพจะถูกระบุตัวตนจนได้รับความเสียหาย

ดังนั้น ทางที่ดีที่สุด การไม่โพสต์ลงบนสื่อออนไลน์ จึงเป็นทางเลือกปลอดภัยที่สุด และควรขออนุญาตจนได้รับคำยินยอมก่อนเสมอ เพราะจะช่วยลดการถูกดำเนินคดีลงได้ และสำหรับในกรณีที่ต้องการร้องทุกข์ ร้องเรียนจริง ๆ  แนะนำให้นำภาพบันทึกเหล่านั้นส่งต่อกับเจ้าหน้าที่รัฐ หรือส่งต่อหาสื่อมวลชนแทนก็ได้เช่นกัน

รู้แบบนี้แล้ว ก็ไม่ต้องกลัวการถ่ายภาพว่าจะผิดกฎหมาย PDPA อีกต่อไป! 

นอกจากกฎหมาย PDPA จะช่วยให้เราเข้าใจถึงสิทธิส่วนบุคคลของผู้อื่นมากขึ้นแล้ว เรายังรู้เท่าทันได้ว่า ภาพของเราแบบไหนที่ผิดกฎหมาย และสามารถฟ้องร้องได้ หากอีกฝ่ายทำให้เราเกิดความเสียหาย และเพื่อช่วยให้คุณอุ่นใจมากขึ้น ต้องนี่เลย! ประกันภัยไซเบอร์ กับ แรบบิท แคร์!

ประกันภัยไซเบอร์นั้น นอกจากจะช่วยคุ้มครองคุณในเรื่องของการถูกโกงออนไลน์ บัตรเครดิตคู่ใจถูกแฮครูดจ่าย ยังช่วยในเรื่องการฟ้องร้อง ถูกกลั่นแกล้ง เมื่อมีคนนำภาพของคุณไปล้อเลียนให้เกิดความอับอาย ด้วยราคาเบา ๆ เหมาะกับทุกคน คลิกเลย!

---

กฏหมายดัง เกาะกระแส