วัคซีนปอดอักเสบ เสริมเกราะป้องกันสำคัญ สร้างภูมิคุ้มกัน ต้านทานโรคร้าย

โรคปอดอักเสบ หรือ ปอดบวม ถือเป็นภัยเงียบที่คุกคามระบบทางเดินหายใจ เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย ไวรัส หรือเชื้อรา โดยเฉพาะเชื้อแบคทีเรีย สเตรปโตค็อกคัส นิวโมเนียอี (Streptococcus pneumoniae) หรือ เชื้อนิวโมค็อกคัส เป็นสาเหตุหลักของโรคปอดอักเสบชนิดรุนแรง และยังอาจนำไปสู่การติดเชื้อในกระแสเลือดและเยื่อหุ้มสมองอักเสบได้ ซึ่งเป็นอันตรายถึงชีวิต โดยเฉพาะในกลุ่มเด็กเล็ก ผู้สูงอายุ และผู้ที่มีโรคประจำตัวเรื้อรัง

การป้องกันย่อมดีกว่าการรักษาเสมอ และโชคดีที่วงการแพทย์ได้พัฒนา วัคซีนปอดอักเสบ (Pneumococcal Vaccine) ขึ้นมาเพื่อเป็นเกราะป้องกันสำคัญ ช่วยกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันต่อเชื้อนิวโมค็อกคัส ลดความเสี่ยงในการป่วยหนัก ลดอัตราการนอนโรงพยาบาล และลดโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรง บทความนี้จึงรวบรวมข้อมูลสำคัญเกี่ยวกับ วัคซีนปอดอักเสบ อย่างละเอียด เพื่อสร้างความเข้าใจและช่วยในการตัดสินใจดูแลสุขภาพของคุณและคนที่คุณรัก

Pneumococcal vaccine คือ วัคซีนที่ผลิตขึ้นเพื่อป้องกันการติดเชื้อแบคทีเรีย สเตรปโตค็อกคัส นิวโมเนียอี (Streptococcus pneumoniae) หรือ เชื้อนิวโมค็อกคัส เชื้อชนิดนี้ไม่ได้ก่อให้เกิดแค่โรคปอดอักเสบ แต่ยังเป็นสาเหตุของโรคติดเชื้อรุนแรงอื่น ๆ ได้แก่

• โรคปอดอักเสบ (Pneumonia) การติดเชื้อในปอด ทำให้หายใจลำบาก มีไข้ ไอ และอาจเป็นอันตรายถึงชีวิต โดยเฉพาะในกลุ่มเสี่ยง
• การติดเชื้อในกระแสเลือด (Bacteremia/Sepsis) เชื้อเข้าสู่กระแสเลือด แพร่กระจายทั่วร่างกาย ก่อภาวะติดเชื้อรุนแรง
• เยื่อหุ้มสมองอักเสบ (Meningitis) การติดเชื้อที่เยื่อหุ้มสมองและไขสันหลัง ภาวะฉุกเฉินที่อาจทำให้พิการหรือเสียชีวิต
• หูชั้นกลางอักเสบ (Otitis Media) พบบ่อยในเด็กเล็ก ทำให้ปวดหู มีไข้
• ไซนัสอักเสบ (Sinusitis) การติดเชื้อในโพรงจมูก ทำให้ปวดใบหน้า คัดจมูก

เชื้อนิวโมค็อกคัสมีหลายสิบสายพันธุ์ แต่ วัคซีนปอดอักเสบ ที่ใช้ในปัจจุบันมุ่งเน้นป้องกันสายพันธุ์ที่ก่อโรครุนแรงและพบบ่อย วัคซีนทำงานโดยนำส่วนประกอบที่ไม่ก่อโรคของเชื้อ (เช่น น้ำตาลหรือโปรตีน) มากระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันให้สร้างแอนติบอดี

เมื่อร่างกายเจอเชื้อจริงในภายหลัง ภูมิคุ้มกันจะสามารถจดจำและต่อสู้กับเชื้อได้อย่างรวดเร็ว การเข้าใจว่า pneumococcal vaccine เป็นเกราะป้องกันสำคัญ เป็นจุดเริ่มต้นของการดูแลสุขภาพเชิงป้องกัน

วัคซีนปอดอักเสบ ที่ใช้กันหลัก ๆ มี 2 ชนิด

1. วัคซีนชนิดคอนจูเกต (Pneumococcal Conjugate Vaccine - PCV)

• นำส่วนน้ำตาลของเชื้อหลายสายพันธุ์มาเชื่อมกับโปรตีนตัวพา กระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ดี โดยเฉพาะในเด็กเล็กและผู้สูงอายุ
• สร้างความจำทางภูมิคุ้มกัน (Immunological Memory) ทำให้ภูมิคุ้มกันอยู่ได้นาน
• ตัวอย่าง PCV13 (ป้องกัน 13 สายพันธุ์), วัคซีนปอดอักเสบ 15 สายพันธุ์ (PCV15) และ PCV20 (ป้องกัน 20 สายพันธุ์)

2. วัคซีนชนิดโพลีแซคคาไรด์ (Pneumococcal Polysaccharide Vaccine - PPSV)

• ทำจากส่วนน้ำตาลของเชื้อหลายสายพันธุ์
• กระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ดีในผู้ใหญ่ แต่ไม่ค่อยดีในเด็กต่ำกว่า 2 ปี
• ภูมิคุ้มกันอาจอยู่ไม่นานเท่า PCV และไม่ค่อยสร้างความจำทางภูมิคุ้มกัน
• ตัวอย่าง PPSV23 (ป้องกัน 23 สายพันธุ์)

แพทย์จะเป็นผู้แนะนำชนิดของ วัคซีนปอดอักเสบ ที่เหมาะสมกับแต่ละบุคคล โดยพิจารณาจากอายุ ประวัติการฉีดวัคซีน และปัจจัยเสี่ยง

คำถามว่า "วัคซีนปอดอักเสบ ควรฉีดไหม" หรือ "วัคซีนปอดอักเสบ จําเป็นไหม" คำตอบคือ มีความจำเป็นอย่างยิ่ง โดยเฉพาะสำหรับกลุ่มเสี่ยงสูงต่อการติดเชื้อนิวโมค็อกคัสและการเกิดโรครุนแรง การฉีด วัคซีนป้องกันปอดอักเสบ มีความสำคัญด้วยเหตุผลหลายประการ

• ลดความเสี่ยงโรคปอดอักเสบ ป้องกันการเจ็บป่วยหนัก การนอนโรงพยาบาล และการเสียชีวิต
• ลดความเสี่ยงการติดเชื้อรุนแรงอื่น เช่น การติดเชื้อในกระแสเลือด และเยื่อหุ้มสมองอักเสบ
• ลดความรุนแรงของโรค หากติดเชื้อหลังฉีดวัคซีน อาการมักไม่รุนแรง
• ลดการแพร่กระจายเชื้อ สร้างภูมิคุ้มกันหมู่ (Herd Immunity) ปกป้องคนในชุมชน
• ลดค่าใช้จ่าย ค่าวัคซีนถูกกว่าค่ารักษาพยาบาลเมื่อป่วยหนัก

ใครบ้างที่ควรฉีด วัคซีนปอดอักเสบ?

ทั้งนี้ ทางโรงพยาบาลกรุงเทพได้ให้คำแนะนำเกี่ยวกับผู้ที่ควรฉีดวัคซีนปอดอักเสบไว้ ดังนี้

• เด็กเล็ก : อายุต่ำกว่า 2 ปี (มักรวมอยู่ในวัคซีนพื้นฐาน) และ เด็ก 2-5 ปี ที่มีความเสี่ยง
• ผู้สูงอายุ : อายุ 65 ปี ขึ้นไป เนื่องจากภูมิคุ้มกันถดถอย
• ผู้ที่มีโรคประจำตัวเรื้อรัง (ทุกช่วงวัย) : โรคปอดเรื้อรัง (ถุงลมโป่งพอง, หอบหืดรุนแรง), โรคหัวใจเรื้อรัง, โรคตับเรื้อรัง, โรคไตเรื้อรัง / ไตวาย, โรคเบาหวาน, ไม่มีม้าม / ม้ามทำงานผิดปกติ, น้ำไขสันหลังรั่ว (CSF leak), ได้รับการผ่าตัดฝังประสาทหูเทียม
• ผู้ที่มีภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง : ติดเชื้อ HIV, มะเร็ง (โดยเฉพาะมะเร็งเม็ดเลือด, ต่อมน้ำเหลือง), ได้รับยากดภูมิคุ้มกัน (เคมีบำบัด, สเตียรอยด์นาน ๆ ), ปลูกถ่ายอวัยวะ / ไขกระดูก
• ผู้ที่สูบบุหรี่ / พิษสุราเรื้อรัง : เพิ่มความเสี่ยงติดเชื้อ

ดังนั้น หากคุณจัดอยู่ในกลุ่มเหล่านี้ ควรปรึกษาแพทย์เรื่องการฉีด วัคซีนปอดอักเสบ แม้แต่ผู้ใหญ่สุขภาพดีทั่วไปก็สามารถพิจารณารับวัคซีนเพื่อเสริมการป้องกันได้ การตัดสินใจว่า ควรฉีดไหม ขึ้นอยู่กับการประเมินความเสี่ยงรายบุคคลและคำแนะนำจากแพทย์

จำนวนเข็มที่ต้องฉีด วัคซีนปอดอักเสบ หรือ "วัคซีนปอดอักเสบ ฉีดกี่ครั้ง" นั้น ไม่ตายตัว ขึ้นอยู่กับ อายุ, ชนิดวัคซีน (PCV/PPSV), ประวัติการฉีดเดิม, และปัจจัยเสี่ยง

แนวทางการฉีด วัคซีนปอดอักเสบ โดยทั่วไป

• เด็กเล็กที่อายุน้อยกว่า 2 ปี : ใช้ PCV (เช่น PCV13, PCV15) มาตรฐานอยู่ที่ 4 เข็ม (อายุ 2, 4, 6 เดือน และเข็มกระตุ้น 12-15 เดือน) หากเริ่มช้า แพทย์จะปรับตารางให้
• เด็กโต/วัยรุ่น (2-18 ปี) ที่มีปัจจัยเสี่ยง : หากไม่เคยได้รับ PCV หรือได้ไม่ครบ และมีความเสี่ยง อาจต้องฉีด PCV และ/หรือ PPSV23 เพิ่มเติม (ปรึกษาแพทย์)
• ผู้ใหญ่ (19-64 ปี) ที่มีปัจจัยเสี่ยง : หากไม่เคยฉีด อาจฉีด PCV15 หรือ PCV20 1 เข็ม หรือ PCV13 1 เข็ม ตามด้วย PPSV23 1 เข็ม (ห่างกัน 8 สัปดาห์ - 1 ปี ขึ้นกับภาวะ) แต่ถ้าหากเคยฉีด PPSV23 อาจฉีด PCV15 หรือ PCV20 1 เข็ม (ห่างจาก PPSV23 เดิม ต้องมีระยะเวลามากกว่า 1 ปี ขึ้นไป) ที่สำคัญ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อเลือกชนิดและลำดับที่เหมาะสม
• ผู้สูงอายุ มากกว่า 65 ปี ขึ้นไป
  หากไม่เคยฉีด/ไม่ทราบประวัติ : ฉีด PCV15 1 เข็ม + PPSV23 1 เข็ม (ต้องมีระยะเวลามากกว่า 1 ปี ขึ้นไป) หรือ ฉีด PCV20 1 เข็ม
  หากเคยฉีด PPSV23 : ฉีด PCV15 หรือ PCV20 1 เข็ม (ห่างจาก PPSV23 เดิม ต้องมีระยะเวลามากกว่า 1 ปี ขึ้นไป)
  หากเคยฉีด PCV13 : ฉีด PPSV23 1 เข็ม (ห่างจาก PCV13 ต้องมีระยะเวลามากกว่า 1 ปี ขึ้นไป) หากยังไม่เคยได้รับ PPSV23

การตอบคำถาม "วัคซีนปอดอักเสบฉีดกี่เข็ม" ต้องพิจารณาเป็นรายบุคคล การปรึกษาแพทย์จึงเป็นสิ่งจำเป็นที่สุด

สำหรับผู้ใหญ่ คำถาม "วัคซีนปอดอักเสบ ผู้ใหญ่ ฉีด กี่เข็ม" มีรายละเอียดที่ซับซ้อนขึ้น ขึ้นกับอายุ ภาวะสุขภาพ และประวัติวัคซีน

คำแนะนำสำหรับผู้ใหญ่ (อายุ 19 ปีขึ้นไป)

1. ผู้ใหญ่ 19-64 ปี ที่มีปัจจัยเสี่ยง (โรคเรื้อรัง, สูบบุหรี่ ฯลฯ)

หากไม่เคยฉีด

• ทางเลือก 1 : PCV15 (1 เข็ม) → PPSV23 (1 เข็ม) ห่างกัน มากกว่า 1 ปี ขึ้นไป
• ทางเลือก 2 : PCV20 (1 เข็ม)
• ทางเลือก 3 (หากไม่มี 15/20) : PCV13 (1 เข็ม) → PPSV23 (1 เข็ม) ห่างกัน มากกว่า 1 ปี ขึ้นไป

เคยฉีด PPSV23 (ไม่เคย PCV) : ฉีด PCV15 หรือ PCV20 (1 เข็ม) ห่างจาก PPSV23 เดิม มากกว่า 1 ปี ขึ้นไป

เคยฉีด PCV13 (ไม่เคย PPSV23) : ฉีด PPSV23 (1 เข็ม) ห่างจาก PCV13 มากกว่า 1 ปี ขึ้น

2. ผู้ใหญ่ 19-64 ปี ภูมิคุ้มกันบกพร่อง (HIV, มะเร็ง, ยากดภูมิ ฯลฯ)

หากไม่เคยฉีด

• ทางเลือก 1 : PCV15 (1 เข็ม) → PPSV23 (1 เข็ม) ห่างกัน มากกว่า 8 สัปดาห์ ขึ้นไป
• ทางเลือก 2 : PCV20 (1 เข็ม)
• ทางเลือก 3 (หากไม่มี 15/20) : PCV13 (1 เข็ม) → PPSV23 (1 เข็ม) ห่างกันมากกว่า 8 สัปดาห์

เคยฉีด PPSV23 (ไม่เคย PCV) : ฉีด PCV15 หรือ PCV20 (1 เข็ม) ห่างจาก PPSV23 เดิม 1 ปี ขึ้นไป (หากเลือก PCV15 ต้องตามด้วย PPSV23 ห่าง 8 สัปดาห์ และห่าง PPSV23 เดิม มากกว่า 5 ปี ขึ้นไป)

เคยฉีด PCV13 (ไม่เคย PPSV23) : ฉีด PPSV23 (1 เข็ม) ห่างจาก PCV13 มากกว่า 8 สัปดาห์ ขึ้นไป

PPSV23 Booster : อาจต้องฉีด PPSV23 เข็ม 2 (ห่างเข็มแรก มากกว่า 5 ปี ขึ้นไป) และอาจมีเข็ม 3 ตอนอายุ 65 ปี (ปรึกษาแพทย์)

3. ผู้สูงอายุมากกว่า 65 ปี ขึ้นไป

หากไม่เคยฉีด หรือไม่ทราบว่าเคยฉีดหรือไม่

• ทางเลือก 1 : PCV15 (1 เข็ม) → PPSV23 (1 เข็ม) ห่างกัน 1 ปี ขึ้นไป
• ทางเลือก 2 : PCV20 (1 เข็ม)

เคยฉีด PPSV23 (ไม่เคย PCV) : ฉีด PCV15 หรือ PCV20 (1 เข็ม) ห่างจาก PPSV23 เดิม 1 ปี ขึ้นไป (อาจพิจารณา PPSV23 อีกเข็มหากเลือก PCV15)

เคยฉีด PCV13 :

• ถ้ายังไม่เคย PPSV23: ฉีด PPSV23 (1 เข็ม) ห่าง PCV13 มากกว่า 1 ปี ขึ้นไป
• ถ้าเคยทั้ง PCV13 และ PPSV23 ไม่ต้องฉีดเพิ่ม

ทั้งนี้ นี่เป็นเพียงแนวทางเท่านั้น การระบุว่า ฉีดกี่เข็ม ต้องปรึกษาแพทย์เพื่อประเมินเป็นรายบุคคล

วัคซีนปอดอักเสบ ราคา เป็นอีกปัจจัยสำคัญในการตัดสินใจ ราคาจะผันแปรตาม

• ชนิดวัคซีน : PCV (13, 15, 20) มักแพงกว่า PPSV23
• สถานพยาบาล : รพ.เอกชน > คลินิก > รพ.รัฐ
• โปรโมชั่น/แพ็กเกจ : อาจมีส่วนลด
• สิทธิ์การรักษา : ประกันสังคม, ข้าราชการ, บัตรทอง อาจได้ฟรีหรือราคาถูกลง (ในกลุ่มเสี่ยงตามประกาศ)

ราคา วัคซีนปอดอักเสบ โดยประมาณ (อาจเปลี่ยนแปลงได้)

• วัคซีนปอดอักเสบ 13 สายพันธุ์ ราคา (PCV13) ประมาณ 2,000 - 3,500 บาท/เข็ม
• วัคซีนปอดอักเสบ 23 สายพันธุ์ ราคา (PPSV23) ประมาณ 1,000 - 2,500 บาท/เข็ม
• วัคซีนปอดอักเสบ 15 สายพันธุ์ ราคา (PCV15) ประมาณ 2,500 - 4,000 บาท/เข็ม (ใกล้เคียงหรือสูงกว่า PCV13)
• วัคซีนปอดอักเสบ 20 สายพันธุ์ (PCV20) ประมาณ 3,000 - 5,000+ บาท/เข็ม (มักสูงที่สุด)
• วัคซีนปอดอักเสบ ผู้สูงอายุ ราคาขึ้นกับชนิดที่เลือกฉีด (PCV15, PCV20, หรือ PCV13+PPSV23) อยู่ในช่วงราคาข้างต้น ควรตรวจสอบสิทธิ์เสมอ
• วัคซีนปอดอักเสบ เด็ก ราคาเด็กเล็กตามเกณฑ์ในโครงการ EPI มัก ฟรี ที่ รพ.รัฐ หากฉีด รพ.เอกชน หรือนอกเกณฑ์ ราคาจะเป็นไปตามชนิด PCV ที่เลือก

คำถามนี้มีคำตอบต่างกันตามชนิดวัคซีนและผู้รับ

วัคซีนชนิดคอนจูเกต (PCV13, PCV15, PCV20)

• กระตุ้นภูมิคุ้มกันได้แข็งแรงและ ยาวนาน ผ่านการสร้างความจำทางภูมิคุ้มกัน
• ในเด็ก: ภูมิคุ้มกันดีในช่วงวัยเสี่ยง อาจลดลงตามเวลา
• ในผู้ใหญ่/ผู้สูงอายุ: ภูมิคุ้มกันมักอยู่ได้ หลายปี หรืออาจตลอดชีวิต หลังฉีดครบตามเกณฑ์ (ส่วนใหญ่ 1 เข็ม) ยังไม่มีคำแนะนำให้ฉีด PCV ซ้ำ เป็นกิจวัตรในผู้ใหญ่สุขภาพดี

วัคซีนชนิดโพลีแซคคาไรด์ (PPSV23)

• ภูมิคุ้มกัน อาจไม่คงทนเท่า PCV และไม่ค่อยสร้างความจำ
• ภูมิคุ้มกันอยู่ได้ประมาณ 5 ปี หรือมากกว่า
• อาจต้องฉีดซ้ำ (Booster) ในบางกลุ่ม แต่โดยทั่วไปไม่แนะนำเกิน 2-3 เข็มตลอดชีวิต (ยกเว้นกรณีพิเศษ) ดังนี้

ผู้ที่ได้เข็มแรก แต่อายุน้อยกว่า 65 ปี และมีความเสี่ยงสูง (ไม่มีม้าม, ภูมิบกพร่อง) ฉีดเข็ม 2 ห่างเข็มแรก มากกว่า 5 ปี ขึ้นไป

ผู้ที่ได้เข็มแรก แต่อายุน้อยกว่า 65 ปี (ไม่ว่าเสี่ยงหรือไม่) ฉีดอีก 1 เข็ม เมื่ออายุมากกว่า 65 ปีขึ้นไป (ห่างเข็มแรก มากกว่า 5 ปี ขึ้นไป)

สรุป PCV ให้ภูมิคุ้มกันยาวนานกว่า PPSV23 ซึ่งอาจต้องมีการฉีดกระตุ้น การวางแผนจึงควรปรึกษาแพทย์

วัคซีนปอดอักเสบ มีความปลอดภัยสูง อาการข้างเคียง ส่วนใหญ่มัก ไม่รุนแรง และหายเองได้ภายใน 1-3 วัน ประโยชน์ในการป้องกันโรคมีมากกว่าความเสี่ยงเหล่านี้

อาการข้างเคียงทั่วไป

• อาการที่พบบ่อยสุด : ปวด, บวม, แดง, คัน, ก้อนแข็งเล็ก ๆ (สามารถหายเอง)
• อาการทางร่างกาย : ไข้ต่ำ ๆ , อ่อนเพลีย, ปวดศีรษะ, ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ/ข้อ, เบื่ออาหาร (พบได้ในเด็ก), งอแง (พบได้ในเด็ก)

การดูแลเบื้องต้น ประคบเย็น, กินยาพาราเซตามอล (ถ้ามีไข้/ปวด), ดื่มน้ำเยอะ ๆ , พักผ่อน

อาการข้างเคียงรุนแรง (พบน้อยมาก)

• อาการแพ้รุนแรง : ผื่นลมพิษทั่วตัว, หน้า/ปากบวม, หายใจลำบาก/เสียงหวีด, เวียนหัวรุนแรง, ความดันต่ำ ต้องรีบไป รพ. ทันที (เกิดเร็วหลังฉีด)

ข้อควรระวัง

• ห้ามฉีด หากเคยแพ้ วัคซีนปอดอักเสบ หรือส่วนประกอบรุนแรง
• เลื่อนฉีด หากมีไข้สูง หรือป่วยเฉียบพลัน

โดยรวม วัคซีนปอดอักเสบ ปลอดภัย หากกังวลเรื่องอาการข้างเคียง ควรปรึกษาแพทย์ก่อนฉีด

วัคซีนปอดอักเสบ (Pneumococcal Vaccine) เป็นเครื่องมือป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมค็อกคัสที่สำคัญ ช่วยลดความเสี่ยงของปอดอักเสบ, การติดเชื้อในกระแสเลือด, และเยื่อหุ้มสมองอักเสบ โดยเฉพาะในกลุ่มเสี่ยง (เด็กเล็ก, ผู้สูงอายุที่น้อยกว่าหรือเท่ากับ 65 ปี, ผู้มีโรคเรื้อรัง, ผู้มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง) การฉีด วัคซีนป้องกันปอดอักเสบ ช่วยลดความรุนแรงของโรคและภาวะแทรกซ้อน มีวัคซีนหลักคือ PCV (13, 15, 20) ที่ให้ภูมิคุ้มกันยาวนาน และ PPSV23 ที่ครอบคลุมสายพันธุ์กว้างแต่อาจต้องฉีดกระตุ้น การเลือกชนิด, จำนวนเข็ม และระยะเวลาภูมิคุ้มกัน ต้องปรึกษาแพทย์ แม้ ราคาวัคซีนปอดอักเสบ จะแตกต่างกัน แต่ถือเป็นการลงทุนที่คุ้มค่า และแม้มี อาการข้างเคียง บ้าง แต่ส่วนใหญ่ไม่รุนแรง การฉีด วัคซีนปอดอักเสบ จึงเป็นทางเลือกที่แนะนำอย่างยิ่ง

แรบบิท แคร์ เป็นผู้เชี่ยวชาญด้านประกันสุขภาพ เลือกแผนที่ตรงใจได้สะดวก พร้อมการคุ้มครองครอบคลุมทุกความต้องการ พร้อมบริการจากทีมงานมืออาชีพ และโปรโมชั่นพิเศษมากมาย